Creatief tijdens leegstand
De leegstand in winkelland is niet alleen maar kommer en kwel. Juist in (economisch) mindere tijden moet je creatief zijn met wat je hebt. En, binnen de detailhandel, wat de consument te besteden heeft. Hieronder drie voorbeelden van vernieuwende concepten, allemaal mogelijk door de leegstand.
Lege straat als kweekvijver Toen ze afstudeerde van de Groningse kunstacademie liep Karina Bakx tegen een probleem aan. Ze barstte van de creatieve ideeën, maar het uitvoeren kostte te veel geld. Voor het openen van bijvoorbeeld en galerie betaalde je ondanks de vele leegstaande panden een hoge huurprijs, tegenover lage opbrengsten. ‘Dat moet anders kunnen’, dacht Bakx en ze zette in Groningen samen met bedrijfsmakelaar Igor Feenstra het Jonge Ondernemers Plan (JOP) op. In samenwerking met leegstandbeheerder Carex ‘verzamelt’ JOP lege winkelpanden. Heb je als ondernemer een leuk idee om een pand mee te vullen, dan kun je je aanmelden. Bakx selecteert vervolgens de initiatieven die volgens haar het beste zijn en wijst ze een pand toe. “Ik kies vooral creatieve ideeën die ik zelf leuk vind. Een conceptstore, een jeansreparateur, een galerie, maar ook een hele goede fietsenmaker. Zo lang het maar een goed en leuk idee is.” Voor ongeveer tien procent van de normale huur kunnen startende ondernemers een pand in bruikleen krijgen. Die goedkope huurprijs maakt het voor veel meer ideeën mogelijk om tot ontplooiing te komen. Bakx: “Juist voor de groep beginnende ondernemers is het fijn om zo goedkoop mogelijk een pand te huren. Zo kunnen ze hun budget in de inventaris en hun voorraad steken." Wel is er een aantal voorwaarden waar een onderneming aan moet voldoen. Zo blijven de ‘te huur’-posters hangen, is er een korte opzegtermijn en een zaak moet minimaal drie dagen per week open zijn voor publiek. Ook moet het pand er toegankelijk en netjes uitzien. Bakx: “Ik heb ook een bedrijfje gehad die gewoon kantoorruimte zocht. Dat op zich was niet de bedoeling. Ze stelden toen voor om ook een galerie in het pand te openen. Opgelost!” Een voorwaarde is wel dat verhuurders flexibel moeten zijn en ondernemers toestaan voor een habbekrats van hun pand gebruik te maken. Volgens Feenstra hebben de pandeigenaren er zelf ook baat bij. “Leegstand is nadelig voor de hele straat, ook de resterende ondernemingen in de straat lijden onder een slecht imago. Leegstand trekt leegstand aan. Verhuurders hebben dus geen enkel belang bij leegstand.” Maar volgens Karina werkt het ook de andere kant op. “Een winkeltje beginnen is besmettelijk. Je krijg dat een effect van ‘hé, dat wil ik ook! Als zij het kunnen, dan ik vast ook wel’.” En na vijf jaar is het resultaat zichtbaar. Neem bijvoorbeeld de Oosterstraat. Voordat Bakx er mee bezig ging was het een gatenkaas. Nu zitten de panden in de straat voor het grootste deel vol. Ook in andere straten waar JOP-ondernemingen actief zijn of waren, zoals de Carolieweg en de Zwanestraat, gaat het goed. Tijd voor een nieuwe uitdaging. Bakx:“Ik ga proberen hetzelfde op te zetten in Leeuwarden, waar ook veel leeg staat. Maar stoppen in Groningen? Nee, ik ga nog wel even door.”
Tweede kans voor tweedehands Kasten vol met alles wat je maar kunt bedenken staan keurig opgesteld. De inrichting ervan is enorm divers. Handgemaakte tassen van zelf gesponnen, en -geverfde wol, LP met hits uit de gouden jaren (voor een euro!), een bord van de Griekse held Achilles in zijn strijdwagen, zelfs een complete professionele geluidsinstallatie staat klaar om verkocht te worden. En alles is tweedehands. Zonde om weg te gooiden, vonden Maartje van der Meulen en Wilhelma IJzelenberg. Daarom openden ze in Assen hun zelfsbedieningsvrijmarktwinkel: de Verkoopfabriek. “We verbaasden over de staat waarin de spullen verkeren. Alles ziet er nog zo goed uit!”
Dit is hoe het werkt: Als klant kun je voor een vast bedrag per week een verkoopplaats huren. Die mag je totaal naar eigen smaak inrichten met wat je ook maar wil verkopen. Vervolgens kun je gewoon naar huis gaan; het verkopen doet de Verkoopfabriek. En de winst? Die is volledig voor jezelf. Sommigen stallen hun spullen gewoon uit, maar er zijn ook mensen die hun planken bekleden. “Het is zo leuk om iedereen bezig te zien. En het is al enorm populair; we zitten steeds bijna vol”, vertelt Maartje.
Maar waarom zou je een verkoopkast huren, terwijl je het gratis op internet kunt zetten? Wilhelma: “Je hebt er bij ons geen omkijken meer naar. Geen afspraken met kopers, geen gedoe met opsturen, geen vervelende onderhandelingen. Jij als huurder bepaalt de prijs, wij verkopen de spullen, jij krijgt 100% van de opbrengst.” Ook voor de kopers zitten er voordelen aan ten opzichte van bijvoorbeeld Marktplaats. “Je kunt alles van dichtbij bekijken en aanraken, voelen, zelfs passen. Zo weet je zeker dat je achteraf niet voor vervelende verrassingen komt te staan”, vertelt Maartje. In Groningen en andere steden in Nederland bestaat het concept van gebruikte spullen verkopen al langer. Maartje en Wilhelma wilden eerst een vestiging van Mijntafel openen. Dat bedrijf heeft het idee weer opgedaan in Finland, waar het al decennialang een begrip is. Toen het openen van een franchisevestiging van Mijntafel niet lukte, wilden ze zelf in Groningen de Verkoopfabriek beginnen.
Helaas waren daar alle panden te duur, waarna ze uitweken naar Assen, waar veel panden leeg staan.
Maartje: “Hier konden we een pand krijgen dat aan onze capaciteitswensen voldoet, voor de helft van wat ze er in Groningen voor vragen.” Tot nu toe wordt het door de Assenaren met enthousiasme ontvangen. Wilhelma: “Tweedehands heeft niet meer het stoffige imago van vroeger. Zelfs chique dames komen hier kopen.” Tijdens het gesprek draait Maartje zich ineens om. Een man en vrouw staan met de hand boven de ogen door de etalage te kijken. “Mensen staan hier gewoon continue naar binnen te gluren.”, zegt Maartje met een lach.
Hoi winkel, dag winkel, hoi winkel, dag winkel
Ondernemen is altijd risicovol en al helemaal In de huidige economische tijd. Maar hoe weet je nu of de mensen in een stad jouw winkel leuk vinden? Schoenenwinkel de Schoenenfabriek besloot het gewoon te testen. Niet door lukraak ergens te beginnen, maar door pop-up stores te openen. Een pop-up store is een winkel die zomaar ergens opduikt en na een korte periode weer sluit. Dat kan een stand zijn op een festival of beurs, maar ook een oud leeg winkelpand in een binnenstad of winkelcentrum. “Dat concept is niet echt nieuw”, vertelt Joël Timmerman, directielid van de Schoenenfabriek “maar door de leegstand is het gemakkelijker geworden om er in de binnenstad een op te zetten.” Pandeigenaren willen volgens hem graag dat hun winkel zo ingevuld wordt. Potentiële huurders kunnen zo zien wat de mogelijkheden van een pand zijn.
Bij de Schoenenfabriek heeft een pop-up store twee functies. De eerste is het verkopen van de laatste paar schoenen uit de collectie. Dat gebeurt nu in Groningen, waar behalve de hoofdvestiging ook een pop-up store is. De andere functie is het uittesten van een stad. Vinden de mensen elders de producten net zo leuk als in de originele winkel? Na drie maanden is een pop-upstore weer weg. “We hebben een erg flexibel interieur. Binnen een dag pakken we de boel op en verhuizen we het naar een nieuwe locatie”, vertelt Timmerman.
Een voorbeeld van een experiment is Assen. Om te testen of daar ook interesse zou zijn, opende de Schoenenfabriek daar hun eerste pop-upstore. Timmerman: “We kregen in Assen veel positieve reacties en de pop-up store liep goed, maar we vonden Assen te dicht bij Groningen liggen. Dan krijg je kannibalisme van je eigen omzet.” Inmiddels is de winkel al weer weg, maar het experiment is geslaagd. Timmerman denkt aan meer pop-up stores in Nederland en zelfs aan een over de grens, in Bremen of Hamburg. “In Groningen komen veel Duitse toeristen en die zijn enthousiast over de Schoenenfabriek.” Wel hoopt Timmerman dat er geen wildgroei komt aan pop-up stores. “Sommige ondernemers openen een pop-up store puur om heel goedkoop hun collecties van jaren geleden te dumpen. Dan krijg je een goedkoop outletwalhalla dat geen meerwaarde heeft voor de binnenstad